ادبیات فارسی | دانشنامه کاملی از تحلیل شعر، سبکشناسی، تاریخ ادبیات فارسی
نظامی گنجوی با نام اصلی جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیّد، که در شهر گنجه امروزی (جمهوری آذربایجان، آن زمان امپراتوری سلجوقی) چشم به جهان گشود. در این بخش از وب سایت ادبیات فارسی، به معرفی و توضیح نظامی گنجوی می پردازیم. با ما همراه باشید تا با این موضوع بیشتر آشنا شوید.
| نام | نظامی گنجوی |
|---|---|
| تولد | ۱۱۴۱ میلادی |
| مرگ | ۱۲۰۹ میلادی |
| محل تولد | قفقاز، جمهوری آذربایجان |
| ملیت | ایران |
| همسران | آفاق |
| فرزندان | 1 |
| حرفه | شاعر، نویسنده، حکیم، و اندیشمند |
بیوگرافی نظامی گنجوی
نظامی گنجوی، با نام کامل جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیّد، از نام‌آورترین شاعران زبان فارسی در قرن ششم هجری قمری (قرن دوازدهم میلادی) بود. نظامی گنجوی، در شهر گنجه به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در همان‌جا گذراند.
نظامی به عنوان یکی از بزرگترین شاعران و داستان‌سرایان زبان فارسی شناخته می‌شود و آثار او از جمله “پنج گنج” تأثیر عمیقی بر ادبیات فارسی گذاشته است.
نظامی گنجوی کیست
نام کامل : نظامی گنجوی
متولد : ۱۱۴۱ میلادی
محل تولد : قفقاز
نظامی گنجوی چه کسی هست
نظامی گنجوی یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین شاعران زبان فارسی در قرن ششم هجری (۱۲ میلادی) است. او را بیشتر با لقب «حکیم نظامی» می‌شناسند و به‌خاطر مهارت بی‌نظیرش در داستان‌سرایی منظوم و عاشقانه، جایگاه بسیار ویژه‌ای در تاریخ ادبیات فارسی دارد.
ملیت نظامی گنجوی
نظامی در شهر گنجه به دنیا آمد، شهری که در آن زمان (قرن ۶ هجری) بخشی از قلمرو ایران فرهنگی و تمدنی بزرگ ایرانی بود. امروزه گنجه در جمهوری آذربایجان قرار دارد.
اصالت نظامی گنجوی
نظامی در خانواده‌ای ایرانی متولد شد که در شهر گنجه زندگی می‌کردند. گنجه در آن زمان بخشی از قلمرو فرهنگی و سیاسی ایران بود و ساکنان آن عمدتاً فارسی‌زبان و ایرانی‌الاصل بودند.
سن نظامی گنجوی
نظامی گنجوی تقریباً بین ۶۵ تا ۷۵ سال عمر کرد و حدود ۷۰ سال سن داشت.
نظامی گنجوی اهل کجاست
گنجوی در شهری تاریخی در منطقه قفقاز است که در زمان زندگی نظامی (قرن ۶ هجری / قرن ۱۲ میلادی) بخشی از قلمرو فرهنگی و سیاسی ایران بزرگ محسوب می‌شد.
زندگینامه نظامی گنجوی
حکیم نظامی، شاعر برجسته ایرانی، در قرن ششم هجری زندگی می‌کرد و توانست با خلق سبکی نوین در شعر و داستان‌سرایی تأثیری عمیق بر ادبیات فارسی بگذارد. این سبک که به‌روشنی در آثار شاعران پس از او در دوره‌های مختلف قابل مشاهده است، جایگاه ویژه‌ای برای نظامی در تاریخ ادبیات ایران رقم زده است.
شهرت او به حدی گسترده است که اگر از کسی بخواهید نام یک شاعر ایرانی را ذکر کند، نظامی جزو اولین نام‌هایی خواهد بود که به ذهن می‌آید؛ این امر نشان از محبوبیت و تأثیر عمیق او بر فرهنگ ایرانی دارد.
با این حال، نظامی را نمی‌توان صرفاً یک شاعر یا داستان‌سرا دانست، زیرا دانش گسترده او در حوزه‌های گوناگونی همچون علوم ادبی، نجوم، فلسفه، علوم انسانی، فقه، کلام و ادبیات عرب نیز او را به چهره‌ای متمایز تبدیل کرده است.
زندگی نظامی گنجوی
نظامی به دلیل تسلطش بر زبان فارسی و عمق اندیشه‌هایش، شعرهایی با تصاویر بدیع و شخصیت‌پردازی‌های قوی خلق کرد. او در آثارش زنان را به شکل شخصیت‌های قوی و مستقل به تصویر کشید و همچنین مفاهیم انسانی، عدالت، خرد و عشق را با زبانی شاعرانه بیان نمود.
نظامی گنجوی زندگی نامه
نظامی از نوجوانی به یادگیری علوم مختلف علاقه‌مند شد؛ او در فلسفه، منطق، ادبیات، نجوم، طب و فقه تحصیل کرد و این گستره علمی بعدها در اشعارش نمود یافت. او نه فقط شاعری عاشقانه‌سرا بلکه حکیمی متفکر و انسانی عمیق بود.
نظامی با زنی به نام آفاق ازدواج کرد. آفاق الهام‌بخش بسیاری از اشعار عاشقانه نظامی بود. حاصل این ازدواج پسری به نام محمد بود که نظامی در اشعارش به او نصیحت می‌کرد و از او یاد می‌کرد.
خانواده نظامی گنجوی
جمال‌الدین ابومحمد در سال ۵۳۵ هجری قمری در شهر گنجه به دنیا آمد. متأسفانه او فرصت زیادی برای تجربه محبت پدر و مادر نداشت؛ زیرا در کودکی هر دوی آنها را از دست داد و با سختی‌های یتیمی مواجه شد.
زندگی شخصی نظامی گنجوی
نظامی در شهر گنجه به دنیا آمد و در کودکی پدرش را از دست داد. پس از فوت پدر، تحت سرپرستی دایی‌اش، خواجه عمر، قرار گرفت که نقش مهمی در تربیت و آموزش او داشت. این حمایت و پرورش علمی دایی باعث شد نظامی در علوم و ادبیات رشد کند.
نظامی با زنی به نام آفاق ازدواج کرد. برخی منابع می‌گویند آفاق در ابتدا کنیز بود و بعد به همسری نظامی درآمد. گفته می‌شود آفاق الهام‌بخش بخش زیادی از اشعار عاشقانه نظامی به‌ویژه در منظومه «خسرو و شیرین» بوده است.
همسر نظامی گنجوی
همسرش آفاق در ابتدا کنیز بود و پس از ازدواج با نظامی، همسرش شد. او الهام‌بخش بخش زیادی از اشعار عاشقانه نظامی به خصوص در منظومه مشهور «خسرو و شیرین» بود. نظامی در اشعار خود بارها از محبت و علاقه‌اش نسبت به آفاق سخن گفته و نقش او را در زندگی‌اش بسیار مهم دانسته است.
فرزندان نظامی گنجوی
نظامی گنجوی یک فرزند پسر داشت که نامش محمد بود.نظامی در برخی از اشعار و آثارش به محمد اشاره کرده و برای او نصیحت‌ها و پندهایی نوشته است.
عکس نظامی گنجوی
نظامی در شعرهایش، بسیار کم به رویدادهای زمان خود اشاره کرده و همواره تلاش می‌کرد تا هرآنچه در ذهن و ایده‌هایش می‌گذرد را در قالب شعر و داستان بر زبان آورد و نگارش کند. این مسئله سبب شد تا بتوان اطلاعات شخصی زیادی را از او به دست آورد.
عکس های نظامی گنجوی
نظامی شخصیتی منحصربه‌فرد داشت، و این ویژگی احتمالاً نقش مهمی در شهرت بی‌زوال او و ماندگاری آثارش در گذر زمان ایفا کرده است. بیشتر عمر خود را در شهر گنجه سپری کرد و به‌ندرت سفر می‌کرد.
جالب توجه است که برخی از آثار ارزشمند خود را به شاهان دوران تقدیم کرده بود، اما این اقدام صرفاً از روی ادب انجام می‌شد و هیچ‌گاه نتوانست به محبوبیت یا جایگاه او لطمه‌ای وارد کند.
در منابع تاریخی آمده که یکی از معدود سفرهایی که نظامی انجام داد، به دعوت سلطان قزل ارسلان بود و این سفر تنها ۳۰ فرسنگ با محل سکونت او فاصله داشت. بدون شک، زندگی‌ای که با فراز و نشیب‌های فراوان همراه بود اما سرشار از احساسات و عمق هنری، باعث شد تا نظامی یادگارهایی ارزشمند برای دوستداران شعر و ادب فارسی به جا بگذارد.
آثار نظامی گنجوی
نظامی به‌واسطه سبک منحصر به فرد شعرهایش، همواره مورد تحسین قرار گرفته است. کارشناسان ادبی او را فردی برجسته در انتخاب کلمات و عبارات مناسب می‌دانند که ترکیبات تازه و خلاقانه‌ای خلق می‌کند.
علاوه بر این، توانایی چشم‌گیر او در به تصویر کشیدن جزئیات از طریق نیروی تخیلش، به‌طور ویژه‌ای سبک شعری او را متمایز ساخته است. با این حال، شعرهای نظامی به دلیل بهره‌گیری از اصطلاحات علمی، فلسفی و ترکیبات عربی، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛ امری که گاه چالش‌هایی برای استادان و علاقه‌مندان به ادبیات به همراه می‌آورد.
اشعار نظامی گنجوی
آرامگاه نظامی گنجوی
آرامگاه نظامی گنجوی یکی از مهم‌ترین یادبودهای فرهنگی و تاریخی مربوط به این شاعر بزرگ ایرانی است و در شهر گنجه، زادگاه او، قرار دارد. آرامگاه نظامی در شهر گنجه، در کشور جمهوری آذربایجان واقع شده است.
بنای فعلی آرامگاه نظامی در سال ۱۹۴۶ میلادی ساخته شد و به‌عنوان یادبودی باشکوه برای گرامیداشت این شاعر بزرگ طراحی گردید. آرامگاه نظامی تاریخچه جذابی دارد و دانستن آن، خالی از لطف نیست.
نخستین بنای آرامگاه نظامی به قرن سیزدهم میلادی باز می‌شود و پس از تخریب، مجددا در سال ۱۹۴۷ میلادی بازسازی شد. این پایان ماجرا نبود و بنای کنونی آرامگاه که به‌شکل استوانه است هم در سال ۱۹۹۱ میلادی احداث شد.
اشعار عاشقانه نظامی
نظامی گنجوی به‌خاطر اشعار عاشقانه‌ی بی‌نظیرش بسیار مشهور است و داستان‌های عاشقانه‌اش مانند «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» از شاهکارهای ادبیات فارسی به‌شمار می‌آیند.
از خسرو و شیرین:
دل می‌رود ز دستم، صاحب دلان خدا را
دردا که راز پنهان، خواهد شد آشکارا
از لیلی و مجنون:
عشق را جز به جنون نتوان شناخت
عاشق شو و دیوانه شو ای دل بر دوست
اشعار نظامی پر از تصاویر بدیع و احساسات عمیق است و گاهی به شکل تمثیل و حکایت بیان می‌شود. او توانسته مفاهیم پیچیده را به زبانی ساده و زیبا منتقل کند.
شعر معروف گنجوی
یکی از شعرهای بسیار معروف و مشهور نظامی گنجوی که اغلب به آن اشاره می‌شود، بیت آغازین «مخزن‌الاسرار» است. این شعر، نماد غم غربت و فریاد دل است و بسیار تاثیرگذار است:
بیت معروف نظامی گنجوی:
بشنو این نی چون شکایت می‌کند
از جدایی‌ها حکایت می‌کند
کز نیستان تا مرا ببریده‌انددر نفیرم مرد و زن نالیده‌اند
این شعر به زیبایی حس غم و دوری را با تمثیل نی (نی‌نوا) بیان می‌کند و یکی از نمونه‌های شاخص سبک عارفانه و عاشقانه نظامی است.
شعر نظامی گنجوی درمورد خدا
نظامی گنجوی در اشعار خود بارها به موضوع خدا، عشق الهی و عرفان پرداخته است. اشعار او عموماً ترکیبی از عشق زمینی و عشق الهی است که در قالبی زیبا و پرمعنا بیان شده‌اند.
از مخزن‌الاسرار:
آن کس که جان به ره دوست داد و غم نخورد
بر سر این ره نهد جان و تن و نام و ننگ
از خسرو و شیرین:
خداوند جهان را بر محبت بنا کرد
که بی‌محبت هرگز نشود جهان آباد
دیوان غزلیات نظامی گنجوی
خمسه نظامی یا پنج گنج، معروف‌ترین اثر نظامی، شامل پنج مثنوی مستقل است که نظامی هر کدام از آنها را به درخواست یکی از پادشاهان و حاکمان عصر خود سروده است.
دیوان اشعاری نیز ذکر شده که بسیاری از سروده‌های آن از میان رفته سعید نفیسی، پژوهشگر ادبیات فارسی (درگذشته ۱۳۴۵ش)، برخی از سرودهای آن را از میان کتاب‌های تراجم‌نگاران گردآورده و با نام «دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی» چاپ کرده است.
شعر نظامی گنجوی درمورد ایران
نظامی گنجوی در دوران سدهٔ ششم هجری قمری می‌زیست؛ زمانی که مفهوم «ایران» به‌عنوان یک کشور واحد به شکل امروزین وجود نداشت، اما واژهٔ «ایران» یا «ایران‌زمین» در آثار او و دیگر شاعران آن زمان، به معنی سرزمین تمدن ایرانی و حوزهٔ فرهنگی ایران‌زمین (از خراسان تا قفقاز و ماوراءالنهر) به‌کار می‌رفت.
در آثار نظامی، اشارات پراکنده‌ای به ایران، فرهنگ ایرانی، زبان پارسی، و پادشاهان ایران وجود دارد. او گرچه در گنجه (امروزه در جمهوری آذربایجان) می‌زیست، اما خود را شاعر پارسی‌گو و نماینده فرهنگ ایرانی می‌دانست.
بهترین اشعار گنجوی
نظامی گنجوی پر است از اشعار ناب و ماندگار که در قالب‌های مختلف مانند مثنویقصیده، غزل و رباعی سروده شده‌اند. انتخاب «بهترین» اشعار او به سلیقه و موضوع مورد نظر بستگی دارد.این اشعار نمایانگر عمق احساسات، فلسفه و نبوغ ادبی نظامی هستند و هر کدام به نوعی بخش مهمی از زندگی، عشق، و عرفان را بازتاب می‌دهند.
از خسرو و شیرین:
هر کسی کو دور ماند از اصل خویش
باز جوید روزگار وصل خویش
از لیلی و مجنون:
عشق را جز به جنون نتوان شناخت
عاشق شو و دیوانه شو ای دل بر دوست
نظامی گنجوی تاریخ چه قرنی است
نظامی گنجوی شاعر بزرگ ایرانی، متعلق به قرن ششم هجری قمری (برابر با قرن دوازدهم میلادی) است. نظامی یکی از درخشان‌ترین چهره‌های ادبی این دوره است که با نوآوری در قالب داستان‌های منظوم، ادبیات فارسی را متحول کرد.
⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬
بیوگرافی ویلیام وردزورث – William Wordsworth بیوگرافی دیلن تامس – Dylan Thomas بیوگرافی المتنبی – Al Motanabi
شاعر بسیال عالی