ادبیات فارسی | دانشنامه کاملی از تحلیل شعر، سبکشناسی، تاریخ ادبیات فارسی
نوروز، فراتر از یک جشن سال نو، بازتابی از باورها و اسطوره های کهن ایرانی است. در این مقاله به ریشه های اسطوره ای نوروز در فرهنگ عامه و ادبیات فولکلور پرداخته ایم. در این بخش از وب سایت ادبیات فارسی، به معرفی و توضیح بررسی ریشه های اسطوره ای نوروز در ادبیات فولکلور ایرانی می پردازیم. با ما همراه باشید تا با این موضوع بیشتر آشنا شوید.
بررسی ریشه های اسطوره ای نوروز در ادبیات فولکلور ایرانی
است نوروز، کهن ترین جشن ملی ایرانیان، ریشه هایی عمیق در اسطوره ها، آیین ها و فولکلور این سرزمین دارد. بازتاب نوروز در داستان ها، افسانه ها و ادبیات شفاهی مردم ایران، نشان از جایگاه ویژه این جشن در ناخودآگاه جمعی ایرانیان دارد.
نوروز در اسطوره های باستانی ایران
در متون اسطوره ای چون اوستا و بندهشن، نوروز با آغاز آفرینش و نظم نوین جهان پیوند دارد. زایش نور، غلبه بر تاریکی، و شروع زندگی در اسطوره های آفرینش ایرانی با نوروز هم زمان است.
جمشید و آفرینش نوروز
در شاهنامه فردوسی، نوروز به جمشید شاه نسبت داده شده است. جمشید در اسطوره ها پادشاهی خردمند و خالق بسیاری از دستاوردهای تمدنی است. روایت مربوط به او چنین است:
به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
این روایت، نوروز را جشن پیروزی انسان بر طبیعت و آغاز تمدن می داند.
نمادهای اسطوره ای نوروز در فولکلور ایرانی
سبزه و زندگی دوباره
در قصه های عامیانه، سبزه نمادی از امید، باززایی و پیروزی بر زمستان است. مردم در داستان های محلی با سبز کردن دانه ها، اراده زندگی را به نمایش می گذارند.
هفت سین و عناصر مقدس
هفت سین در فرهنگ عامه ترکیبی است از نمادهای اسطوره ای چون سیب (سلامتی)، سیر (پیشگیری از شر)، سنبل (زیبایی)، که هر کدام در اسطوره ها بار معنایی خاصی دارند. این عناصر در حکایت ها، ترانه ها و متل های محلی به صورت سمبلیک بازتاب یافته اند.
حاجی فیروز پیام آور نوروز
شخصیت حاجی فیروز، با چهره ای سیاه و لباسی سرخ، بازمانده ای از آیین های آیینی-اسطوره ای بازگشت مردگان و خدایان باروری در فولکلور ایرانی است. برخی پژوهشگران او را برگرفته از آیین های ایزد سیاه چهره میان رودانی می دانند.
نوروز در قصه های عامیانه و ادبیات شفاهی
نوروز در افسانه های لری، کردی، ترکمنی و گیلکی
در مناطق مختلف ایران، قصه ها و افسانه هایی درباره آمدن بهار و نوروز روایت می شود. در این افسانه ها، نوروز گاه به عنوان یک قهرمان، گاه به شکل فرشته ای طبیعت دوست و گاه به صورت موجودی جادویی ظاهر می شود.
داستان های نوروزی در نقالی ها و پرده خوانی ها
در سنت نقالی، نوروز هم پای حماسه های ملی روایت می شود. نقال ها در ایام نوروز داستان هایی چون ظهور سیاوش، بازگشت کیخسرو و پادشاهی جمشید را با تاکید بر نو شدن و پیروزی حق بر باطل بازگو می کردند.
پیوند نوروز با آیین های اسطوره ای در اقوام ایرانی
آیین های نوروزی در لرستان
در فرهنگ بومی لرستان، مراسمی چون کوسه نوروز و عروس بهار از آیین های بازمانده از اسطوره های باروری و کشاورزی هستند که به نوعی بازتاب نوروز در ذهن جمعی این مردم اند.
نوروز در ادبیات فولکلور ترکمنی و بلوچی
در فرهنگ ترکمنی، نوروز با داستان های دلدادگی و جدایی گره خورده است. در بین بلوچ ها، نوروز زمانی مقدس برای عهد و پیمان با طبیعت و نیاکان است.
نوروز در ادبیات فولکلور ایران
نوروز تنها یک جشن تقویمی نیست، بلکه بازتابی از روح اسطوره ای ایرانیان در طول قرون است. بررسی فولکلور و اسطوره های مربوط به نوروز نشان می دهد که این جشن چگونه در دل افسانه ها و سنت های شفاهی زیسته و تا امروز منتقل شده است. از جمشید شاه تا حاجی فیروز، از قصه های کوه های زاگرس تا افسانه های صحرای سیستان، نوروز همچنان نماد پیروزی نور بر تاریکی و زندگی بر مرگ است.
⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬
مناسک باران خواهی در فرهنگ های بومی و بازتاب آن در ادبیات شفاهیتحلیل آیین های عزاداری در فولکلور جنوبی ایرانروایت پردازی در افسانه های فولکلور مناطق کوهستانی زاگرس
